تجربه تلخ قبلی و جنجال‌های پیش آمده در مورد اپراتور دوم تلفن همراه و طولانی شدن روند برگزاری و نهایی شدن مناقصه آن از هم‌اکنون نگرانی‌هایی را در مورد اپراتور سوم ایجاد کرده است. بیم آن می‌رود که تاخیر در مراحل اولیه، باعث افزایش زمان اجرایی شدن اپراتور سوم شود. این تاخیر ممکن است فاصله زمانی بین واگذاری سیم‌کارت‌های اپراتور دوم و سوم را بیشتر از زمان پیش‌بینی شده طولانی کند. اپراتور سوم قرار است حدود یک پنجم بازار تلفن همراه کشور را در اختیار بگیرد.
با این اوصاف رقیبی برای اپراتورهای فعلی محسوب می‌شود و طبیعتا باعث کاهش قیمت سیم‌کارت و رقابت بیشتر برای افزایش کیفیت خواهد شد. اما این اپراتور علاوه بر تاثیر مثبتی که به سبب افزایش تعداد رقبا در عرصه خدمات به‌دنبال خواهد داشت از جنبه دیگری نیز حائر اهمیت است. ارائه خدمات نسل سوم تلفن همراه، با راه‌اندازی اپراتور سوم میسر خواهد شد. از این‌روست که برای تجربه امکانات نسل‌سوم تلفن همراه باید منتظر راه‌افتادن اپراتور سوم در کشور باشیم.
اپراتور سوم می‌آید
دو سال پیش و در دیدار با وزیر ارتباطات ترکیه بود که سلیمانی، وزیر ارتباطات کشورمان از شروع مطالعات مربوط به اپراتور سوم تلفن همراه ایران خبر داد. در زمانی که از جنجال‌های مربوط به ماجرای اپراتور دوم و اختلافات با شرکت ترک‌سل زمان زیادی نمی‌گذشت، طرح مسئله در آن دیدار شائبه واگذاری اپراتور سوم به ترک‌ها را برسر زبان‌ها انداخت. شایعه‌ای که البته به تدریج کمرنگ‌تر شد و این‌روزها رقبای مهم‌تری از ترک‌سل برای اپراتور سوم مطرح هستند. از آن زمان تاکنون مسئولان وزارت ارتباطات، هر چند ماه یکبار در همایش‌ها و نشست‌های مختلف بخشی از صحبت‌های‌شان با خبرنگاران را به تشریح وضعیت اپراتور سوم اختصاص می‌دادند و برگزاری مناقصه مربوط به آن را «به‌زودی» وعده می‌دادند. وعده‌هایی که البته هنوز با گذشته دو سال تحقق نیافته است.
تاخیر در مقدمات کار
طبق قراردادی که با اپراتور دوم بسته شده، زمان عملیاتی شدن اپراتور سوم ایران باید دو سال بعد از شروع به فعالیت اپراتور دوم باشد. در حالی که امسال این زمان دو ساله به پایان می‌رسد به‌نظر می‌رسد مقدمات شروع به فعالیت اپراتور سوم هنوز در مراحل ابتدایی بسر می‌برد و تا مشخص شدن تکلیف نهایی و عملیاتی شدن فعالیت آن زمان زیادی صرف خواهد شد. در حالی که سلیمانی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات زمستان سال ۸۵ از برگزاری مناقصه اپراتور سوم در سال ۸۶ و شروع به کار این اپراتور در سال ۸۷ خبر داده بود، اکنون با گذشت دو ماه از سال ۸۷ این وعده‌ها تحقق نیافته‌اند. این در حالی است که طبق گفته رمضانعلی صادق‌زاده، رئیس کمیسیون مخابرات مجلس، طبق قرارداد به امضا رسیده بین ایرانسل و وزارت ارتباطات، از تاریخ آذر ۸۶ به بعد امکان صدور پروانه اپراتور سوم و شروع به فعالیت آن وجود داشت.
نسل سوم با اپراتور سوم
براساس «ضوابط برگزاری مناقصه اپراتور سوم تلفن همراه» که بهمن‌ماه سال ۸۵ به تایید دولت رسید و توسط معاون اول رئیس‌جمهوری به وزارت ارتباطات ابلاغ شد، برگزاری مناقصه اپراتور سوم تلفن‌همراه با رعایت سه موضوع مجاز است. یکی از این موضوعات مصوبه که از جمله شروط برگزاری مناقصه محسوب می‌شود لزوم استفاده از نسل سوم تلفن همراه در این شبکه است. سبوحی، معاون تنظیم و صدور مجوز سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم سال گذشته اعلام کرده بود به جهت حفظ فضای تجاری اپراتور سوم، به اپراتورهای اول و دوم اجازه ورود به نسل سوم تلفن‌همراه داده نخواهد شد.
البته این محدودیت موقتی خواهد بود و رگولاتور فقط درجهت قوت گرفتن و شکل‌گیری اپراتور سوم در بازار تلفن‌همراه این قانون را اجرا می‌کند. در حال حاضر اپراتورهای اول و دوم تنها می‌توانند به ارائه سرویس‌های نسل 75/2 تلفن‌همراه در ایران بپردازند و ارائه خدمات نسل سوم برای آنها تا سپری شدن زمان مشخصی پس از واگذاری سیم‌کارت‌های اپراتور سوم امکان‌پذیر نخواهد بود.در نسل سوم تلفن‌های همراه (3G) امکانات بسیاری از جملر زرره دسترسی به اینترنت پرسرعت، ارتباط تصویری، تبادل فایل با سرعت بالا، بازی‌های تعاملی و سرویس‌های نقل و انتقال اطلاعات به‌صورت پیشرفته قابل ارائه خواهد بود.
پایان انتظار برای عملیاتی شدن
اواخر سال گذشته پس از انتظاری طولانی برای عملیاتی شدن مقدمات کار اپراتور سوم، وزیر ارتباطات حکم مجری طرح اپراتور سوم را به نام سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات زد. سلیمانی در این حکم همه مسئولیت‌های برگزاری مزایده، مدیریت نظارت و کنترل عملکرد تعهدات اپراتور سوم تلفن همراه تا مرحله نهایی واگذاری پروانه مربوطه و انجام هماهنگی‌های لازم بین سازمان‌ها و شرکت‌های ذیربط را به مدیر عامل شرکت فناوری اطلاعات واگذار کرد. قدم بعدی سلیمانی تشکیل شورای چهار نفره راهبری انتخاب اپراتور سوم بود تا بالاخره اپراتور سوم «استارت» خورده باشد.
سعید مهدیون، مجری طرح اپراتور سوم هم چند هفته پیش و در اولین روزهای ادیبهشت ۸۷ در یک نشست خبری جزئیات مربوط به وضعیت اپراتور را برای خبرنگاران تشریح کرد. مهدیون از اعلام فراخوان مزایده اپراتور سوم تا اواخر ماه جاری خبرداد و گفت مهرماه سال‌جاری پاکت‌های پیشنهادی شرکت‌ها بازگشایی و برنده این اپراتور مشخص خواهد شد.به گفته او، مدت اعتبار پروانه این اپراتور 15 سال و دو دوره پنج ساله قابل تمدید در نظر گرفته شده و همانند اپراتور دوم دو سال زمان انحصار برای شروع فعالیت این اپراتور پیش‌بینی شده است.
به گفته مهدیون 17 میلیون مشترک (شش میلیون مکالمه و 11 میلیون مشترک دیتا) برای اپراتور سوم پیش‌بینی شده است. مجری طرح اپراتور سوم در نهایت اعلام کرد شرکت‌های دولتی و اپراتور فعال در کشور نمی‌توانند سهامدار اپراتور سوم در کشور باشند.
رقابت روسیه، چین و اعراب
«ضوابط برگزاری مناقصه اپراتور سوم تلفن همراه» که به تصویب هیأت دولت رسیده در مورد نحوه سرمایه‌گذاری خارجی در اپراتور سوم تکلیف را مشخص کرده و حداکثر سهم خارجی‌ها را ۴۹ درصد تعیین کرده است. طبق این ضوابط «سرمایه‌گذاری خارجی بایستی با مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی انجام شود به‌طوری که ضمن هماهنگی مسائل ایمنی و امنیتی، سرمایه‌گذاری خارجی طرح حداکثر ۴۹ درصد بوده و مدیریت فنی با شریک داخلی باشد.»ترکیه‌ای‌ها، کره‌ای‌ها، اروپایی‌ها، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، آفریقایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها نام‌هایی بودند که در دو سال اخیر به‌عنوان شرکای خارجی احتمالی برای ورود به مناقصه اپراتور سوم مطرح شده‌اند.
شرکت ترک‌سل نخستین گزینه‌ای بود که از زمان مطرح شدن اپراتور سوم به‌عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی از آن یاد می‌شد. پس از آن عبدالمجید ریاضی، معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات سال گذشته از ابراز تمایل کره‌ای‌ها برای حضور در طرح اپراتور سوم تلفن همراه خبر داده بود.
چندی بعد مدیرکل دفتر امور بین‌الملل وزارت ارتباطات به نقل از سفیر چین در ایران از تمایل شرکت‌های چینی برای حضور در اپراتور سوم تلفن همراه خبر داد. سه ماه بعد سلیمانی در جریان سفر به چین از شرکت‌های چینی برای حضور در مزایده اپراتور سوم دعوت کرد. سلیمانی همچنین چندی پیش در گفت‌وگویی از انجام مذاکرات از سوی برخی شرکت‌های خارجی به‌ویژه «اتصالات امارات» و یک شرکت بحرینی برای حضور در مزایده اپراتور سوم کشور خبر داده بود. در آخرین اظهار نظر در اوایل ماه جاری مسئولان وزارت ارتباطات از آمادگی ۱۲ شرکت خارجی برای شرکت در مزایده اپراتور سوم سخن گفته بودند.
در عین حال هفته گذشته خبر افتتاح دفتر نمایندگی اپراتور تلفن همراه «مگافون» در تهران منتشر شد. «مگافون» یکی از اپراتورهای تلفن همراه روسیه است و برخی حضورش در ایران را نشانه برنامه ریزی برای مشارکت در اپراتور سوم می‌دانند. «مگافون» سومین اپراتور تلفن همراه روسیه است و درحال حاضر بیش از 36 میلیون مشترک دارد.
با این اوصاف به‌نظر می‌رسد حضور رقبای چینی، روسی و عرب در ماجرای اپراتو سوم جدی‌تر از بقیه باشد.
بیم‌ها و امیدهای اپراتور سوم
به گفته مجری طرح اپراتور سوم، برنده مزایده حداکثر مهرماه امسال اعلام می‌شود. وزیر ارتباطات هم هفته گذشته از شروع به کار اپراتور سوم در آذرماه امسال خبر داد. اگر تحقق وعده‌های جدید مسئولان وزارت ارتباطات باز هم به تعویق نیفتد در سال‌جاری شاهد آغاز فعالیت اپراتور سوم و احتمالا از آغاز سال آینده شاهد توزیع سیم‌کارت‌های آن خواهیم بود.
ورود اپراتور سوم به بازار تلفن همراه کشور از آنجا که با واگذاری تعداد بیشتری سیم‌کارت و پایین آمدن قیمت محصولات همه اپراتورها همراه خواهد بود، اتفاق مثبتی ارزیابی می‌شود.
افزایش عرضه و کاهش قیمت، عمومی‌تر شدن فناوری تلفن همراه را به‌دنبال خواهد داشت. از طرفی همراه شدن اپراتور سوم با نسل سوم تلفن‌های همراه برای علاقه‌مندان به فناوری‌های جدید که توقع بیشتری از دستگاه‌های تلفن‌همراه‌شان دارند اتفاق خوشایندی است. اما این تنها یک روی سکه اپراتور سوم تلفن همراه است.
روی دیگر سکه ابهام‌ها و نگرانی‌هایی است که مدت‌ها در مورد وضعیت تلفن همراه کشور مطرح بوده و هنوز پاسخ مشخصی به آنها داده نشده است.در حالی وعده ارائه خدمات نسل سوم به مشترکان داده می‌شود که هنوز تعدادی از امکانات نسل‌های پایین‌تر تلفن همراه در کشور عرضه نشده است. مثلا هنوز وضعیت حقوقی سرویس ام.ام.اس که قرار بود یکی از برگ‌برنده‌های اپراتور دوم باشد مشخص نیست. از سوی دیگر کیفیت نامطلوب سرویس‌دهی اپراتور دوم که گاه و بیگاه از طرف کارشناسان حوزه مخابرات مطرح می‌شود، هنوز بهبود نیافته است.
محقق شدن زمان‌بندی ارائه شده برای شروع به کار اپراتور سوم، کیفیت خدمات این اپراتور و عملی شدن ارائه امکانات نسل سوم مهم‌ترین نگرانی‌هایی است که این‌روزها در مورد اپراتور سوم مطرح می‌شود. نگرانی‌هایی که تنها در ماه‌های آینده می‌توان در مورد آنها قضاوت کرد و آزمون جدیدی برای وزارت ارتباطات است.
